Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1] iz Ljubljane redovno analizira aktualna događanja na Bliskom istoku, Balkanu i po svijetu. IFIMES je pripremio analizu aktualne političke situacije u Sjevernoj Makedoniji povodom lokalnih izbora, koji će se održati 17.oktobra 2021. Iz opširne analize „Lokalni izbori u Sjevernoj Makedoniji 2021: Izbori sa historijskim posljedicama/Локални избори во Северна Македонија 2021 година: Избори со историски последици“ izdvajamo najvažnije i najzanimljivije dijelove.
U Republici Sjevernoj Makedoniji će se 17.oktobra 2021.godine održati sedmi lokalni izbori od proglašenja nezavisnosti te države. Drugi krug lokalnih izbora održat će se 31.oktobra 2021.godine.
Državna izborna komisija (DIK) je objavila, da su potvrđene 303 liste za gradonačelnike i 567 za članove opštinskih vijeća.
Partije i nezavisni kandidati imaju 19 dana na raspolaganju za kampanju i predstavljanje svojih programa.
Pravo glasa na predstojećim lokalnim izborima imat će 1.824.864 birača državljana Sjeverne Makedonije, koji će u prvom krugu izbora birati gradonačelnike i vijećnike u 80 opština, kao i za glavni grad Skopje. Liste sa kandidatima za gradonačelnike i vijećnike podnijelo je 19 partija i koalicija, a kandidature za 64 nezavisna kandidata i liste podnijele su grupe građana. Lokalni izbori u Sjevernoj Makedoniji biće sprovedeni na 3.480 biračkih mjesta, a nadzirat će ih više od 300 promatrača misije OSCE/ODIHR.
Predstavnici političkih partija koje učestvuju na izborima potpisali su Kodeks kojim su se obavezali da će poštovati osnovna ljudska prava i slobode da bi imali transparentne, inkluzivne i poštene izbore.
Specifičnost lokalnih izbora je, da se prvi put na izbornoj listi nalaze dvije međuetničke predizborne koalicije. Sa jedne strane je koalicija vladajućih partija, koju predvodi Socijaldemokratski savez Makedonije (SDSM) i tri partije Albanaca- DUI, Besa i DPA, dok je na drugoj strani koalicija opozicionih stranaka, koju predvodi konzervativno-desničarski VMRO-DPMNE sa partijama albanskog bloka – Alijansa za Albance i Alternativa.
Zemlja mira i multietničkog sklada
Došlo je do demokratske transformacije i konsolidacije te države. Država je uspjela da se izbori između demokracije i autoritarizma odnosno između građanskog i/ili etničkog karaktera Sjeverne Makedonije. Teško naslijeđeno stanje tokom vladavine Nikole Gruevskog (VMRO-DPMNE) ostavilo je dubok trag i dugoročne posljedice. Još uvijek nije došlo do potpune demontaže režima Gruevski – Mijalkov, koji je još uvijek kapilarno prisutan u svim segmentima makedonske države. Ostaci režima Gruevskog vrše stalne opstrukcije i time otežavaju demokratske promjene i stvaranje funkcionalne države.
Članstvom u NATO-u zaokružena je makedonska državnost. NATO garantira opstojnost i teritorijalni integritet moderne makedonske države. Ulaskom u NATO nitko više ne može računati na Sjevernu Makedoniju za svoje velikodržavne projekte, što je posebno važno zbog turbulentnog regionalnog okruženja i brojnih opasnosti. Demokratske promjene i postignuti rezultati u protekle četiri godine pokazali su, da su promjene moguće i ostvarljive i da Sjeverna Makedonija kao i regija Zapadnog Balkana imaju potencijale, koji to omogućavaju. Time je poslana snažna poruka i podsticaj drugim državama u regionu. Također je važno, da je zvanični Brisel prepoznao tok promjena u Sjevernoj Makedoniji ali na njih nije reagirao pozitivno i konstruktivno, iako je to obećao. Bez demokratskih promjena u Sjevernoj Makedoniji ne bi došlo do demokratskih promjena u Crnoj Gori i na Kosovu. Demokratske promjene očekuju i Bosnu i Hercegovinu na narednim parlamentarnim izborima 2.oktobra 2022.godine. Zoran Zaev (SDSM) je zajedno sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem (SNS) i premijerom Albanije Edijom Ramom (PS) pokrenuo najvažniju regionalnu inicijativu „Otvoreni Balkan“, koja će donijeti brojne koristi građanima Sjeverne Makedonije i regiona.
Analitičari smatraju, da je Sjeverna Makedonija najsigurnija[2] zemlja Zapadnog Balkana i bez ijednog međuetničkog incidenta od dolaska na vlast Vlade Zorana Zaeva (SDSM), dok je za vrijeme vladavine Nikole Gruevskog to bila redovna pojava. Najzaslužniji za takvo stanje je ministar unutrašnjih poslova Oliver Spasovski (SDSM) i zbog toga je pod intenzivnim napadima, jer je pored borbe protiv kriminala i poduzetih preventivnih mjera za povećanje sigurnosti u saobraćaju detektirao i demontirao mreže pojedinih stranih obavještajnih službi na teritoriji Sjeverne Makedonije i zbog toga su napadi na njega osmišljeni kao svojevrsna osveta za njegovo uspješno djelovanje.
Lokalni izbori sa historijskim posljedicama
Lokalne teme u izbornoj kampanji su najmanje zastupljene, iako su te teme bliske kandidatima za gradonačelnike, koji su uglavnom nepoznati široj javnosti. Pristup lidera političkih partija je takav, da oni uvijek govore o velikim državnim i strateškim pitanjima. Zbog toga se čak i na lokalnim izborima više glasa za političku partiju, a ne za pojedinca, koji je kandidat za lokalnu funkciju i to je politička anomalija prisutna svo vrijeme u državama regiona.
U fokusu su teme kao što je životni standard građana, vakcinacija protiv Covid-19, ekologija, plan prostornog uređenja, infrastruktura, visina plata i ekonomska politika, borba protiv kriminala i korupcije, otvorena pitanja sa Bugarskom, evropska budućnost, a kao jedna od glavnih tema je i nedavni požar u Tetovu, u kome je poginulo 14 pacijenata u privremenoj Covid bolnici.
Na predstojećim lokalnim izborima ne glasa se samo o gradonačelnicima i vijećnicima u opštinskim/gradskim vijećima, nego se na njima odlučuje o smjeru kojem će ići Republika Sjeverna Makedonija odnosno da li će nastaviti da se razvija i reformira u prosperitetnu i uspješnu zemlju sa brojnim međunarodnim prijateljima ili će se vratiti u period vladavine Nikole Gruevskog i VMRO-DPMNE, koji je igrao na kartu lažnog patriotizma na osnovu koje je opljačkana država za preko pet milijardi eura i nezakonito prisluškivano više od 20.000 građana. VMRO-DPMNE je tokom svoje vladavine 12 godina politički blokirao državu, dok to sada želi fizički organizirajući niz manipulativnih protesta protiv aktualnih vlasti.
Lokalni izbori – novi pokušaj destabilizacije Sjeverne Makedonije
Nikoli Gruevskom u oktobru 2021.godine ističe trogodišnji politički azil u Mađarskoj, i on je pregovarao sa Rusijom i Turskom o mogućnosti pridobivanja političkog azila. Opcija je i mogućnost povratka u Sjevernu Makedoniju poslije lokalnih izbora na kojima bi, po njegovim projekcijama, VMRO-DPMNE odnio pobjedu. Tako bi pokušali izvršiti svrgavanje Zorana Zaeva i njegove vlade i taj scenarij je u igri odvijanjem niza zakulisnih radnji, koje su uglavnom osujećene. To bi bio ponovni početak za Sjevernu Makedoniju i vraćanje na staro stanje – da li to zaista žele građani Sjeverne Makedonije?
Ljubljana/Bruxelles/