Srpski civili odvođeni su u 22 bugarska logora tokom Prvog svetskog rata, kaže za RTS istoričar Milovan Pizari, koji je istraživao zločine nad Srbima u Velikom ratu. Jedini cilj ovakvih posebnih politika prema određenim kategorijama stanovništva bila je bugarizacija istočne i južne Srbije, pa i Makedonije, ističe Pizari.
Milovan Pizari je, gostujući u Jutarnjem programu RTS-a, govorio o svom istraživanju na temu zločina nad Srbima u Prvom svetskom ratu, ističući da mu je najveći problem bio da napravi selekciju prikupljenog materijala – pošto je, ističe, došao do mnogo dokumenata i svedočenja.
Saznanja do kojih je došao stavio je u knjigu, koju je Arhiv Vojvodine 2019. godine objavio na italijanskom, a ove godine i na srpskom jeziku.
“Bavim se uglavnom zločinima nad civilima koje su počinile najvećim delom bugarske okupacione vlasti od 1915. do 1918. godine. Kada govorimo o zločinima, govorimo o deportaciji nekoliko desetina hiljada ljudi, civila, žena i dece u bugarske logore. Govorimo o masakrima nad civilima u selima koja su potpuno uništena, o posebnim politikama prema određenim kategorijama stanovništva, a jedini cilj tih politika je bila bugarizacija istočne i južne Srbije, pa i Makedonije. Pokušaj na neki način da se istrebi srpsko stanovništvo koje je tu živelo”, objašnjava Pizari, koji je na ovu temu doktorirao u Veneciji.
Za ovakve tvrdnje poziva se na dokumente i svedočenja iz arhiva u našoj zemlji, ali i na originalna bugarska dokumenta objavljena 1915, 1916, 1917. godine. Tu se, ističe, tačno vidi kako se i šta dešavalo, a svi podaci se slažu, bez obzira na to iz kojih izvora dolaze.
“Kad pročitate svedočenja žena ili muškaraca koji su se vratili iz nekog logora u Bugarskoj u kojem su bili dve-tri godine, gde su ljudi oko njih umirali od gladi, bolesti, iz raznih drugih razloga, kad imate gomilu tih svedočenja – vrlo je teško izabrati nekoliko njih na osnovu kojih ćete dati opis uslova života u tom logoru. Tako da moj problem nisu bili kontradiktorni podaci”, ističe istoričar.
Posebno ga je, kaže, iznenadilo pitanje deportacije.
“Navikli smo, kada je u pitanju deportacija civila, da odmah pomislimo na Drugi svetski rat. Međutim, ovde se vidi da je to postojalo i ranije, u Prvom svetskom ratu. Važno je napomenuti – ne govorimo o vojnicima, to je uvek postojalo, govorim o civilima. Civile koji su živeli u svojim kućama, u određenom trenutku bugarske vlasti su u ovom slučaju, mada je bilo deportacije i iz austrougarske okupacione zone, pokupili i odveli u logor. Ili su išli peške ili u vagonima, vozovima, vagonima za stoku. Kada su stizali u Plovdiv, Sofiju i tako dalje, već je bilo mrtvih, umirali su na putu”, rekao je Pizari ističući da je pronašao podatke za 22 takva logora.
U svojim radovima bavio se i zločinima nad Romima u Drugom svetskom ratu, za koje su, kaže, važila ista pravila kao za Jevreje.
“Romi su bili žrtve genocida, odnosno rasnog progona, ubijani su u Srbiji pod nemačkom okupacijom, u NDH i širom Evrope, u Rumuniji, Nemačkoj, itd… Kada su Romi u pitanju, jako je bitno govoriti o periodu koji prethodi Drugom svetskom ratu, tokom kojeg su oni žrtve segregacije posebnih rasnih zakona i posebne kontrole, ne samo u nacističkoj Nemačkoj nego i u mnogim zemljama, kao npr. u Švedskoj i Švajcarskoj, u kojima nije postojao nacizam, a koje danas smatramo vrlo civilizovanim zemljama”, kaže istoričar.
Napominje da nijedna zemlja neće da govori o zločinima koje su počinile njene vojskovođe, političari, u ime nacije. Što se tiče falsifikovanja istorije, kaže da je to češće situacija sa Drugim svetskim ratom.
“Ako govorimo o ovim prostorima, slučaj Jasenovca je možda najbolji primer. S jedne strane, postoji tendencija u Hrvatskoj da se negira postojanje logora, ili barem da se negira da je ubijen ogroman broj ljudi, a s druge strane postoji tendencija da se taj broj uveća”, kaže istoričar.
Tako je, dodaje, i na drugim područjima.
“U Italiji ne možete da govorite o zločinima koje su Italijani počinili, na primer, za vreme Drugog svetskog rata u Jugoslaviji, Grčkoj i Africi. I dalje ne možete otvoreno da govorite ili nećete naći u knjigama u školi u Velikoj Britaniji, Francuskoj, Belgiji poglavlja o zločinima, zapravo genocidima, koje su te sile počinile u Africi”, ističe Pizari i napominje da su upravo istoričari krivi za falsifikovanje istorije.
RTS